complexiteit in de natuur

0
5828

‘Als ik aan het oog denk, lopen mij de koude rillingen over de rug’, zei Charles Darwin. Hij realiseerde zich, dat de complexiteit van het oog maar moeilijk met zijn evolutietheorie te verklaren zou zijn.

En de verstokte anti-creatonist Richard Dawkins begint zijn boek “the blind watchmaker” met: ‘Biologie is de studie van gecompliceerde dingen die de indruk wekken, dat zij met een doel voor ogen ontworpen zijn’. We mogen van Dawkins niet geloven, dat de gecompliceerde biologische dingen bewust ontworpen zijn. Hij noemt evolutie als het antwoord. Maar kan met evolutie het leven verklaard worden?

De space shuttle, het ruimteveer, behoort tot de meest ingewikkelde apparaten, die door mensen zijn gemaakt. Het apparaat bestaat uit ongeveer 2.5 miljoen (2.500.000) onderdelen. Op dit moment wordt de status van ‘meest ingewikkeld apparaat’ overgenomen door het meer statische en daardoor wat minder aansprekende ruimtelaboratorium International Space Station.

INGEWIKKELD

De meest ingewikkelde structuur in het heelal betreft de menselijke hersenen. Hersenen bestaan uit zenuwcellen, die innig met elkaar zijn verknoopt. Ze communiceren met elkaar door middel van ongeveer 1 biljard (1 met 15 nullen!) verbindingen. Het hersenonderzoek staat nog maar in de kinderschoenen, al gaan de ontwikkelingen hard. Het is bekend, welke delen van de hersenen te maken hebben met functies als het zien, het spreken en het waarderen van muziek. Maar het mechanisme van het geheugen is nog niet doorgrond. Ook het zelfbewustzijn wordt door wetenschappers niet begrepen. En hoe is het mogelijk, dat met een structuur, die uit materie is opgebouwd, beslissingen genomen kunnen worden uit vrije wil? Normaal leidt een uit materie opgebouwde structuur tot twee mogelijkheden: eenduidige voorspelbare acties of een chaos van willekeurige onvoorspelbare acties. Maar bij de hersenen is dat duidelijk anders.

EVOLUTIE

Evolutie gaat in kleine stapjes. Er bestaat variatie in de nakomelingen door kleine veranderingen van het genetische materiaal, waarna de individuen overblijven, die het meest geschikt zijn om in hun omgeving te overleven. De kleine stapjes kunnen we waarnemen en het gevolg is, dat er enorm veel variatie mogelijk is. Iets van die rijkdom zien we, als we kijken naar de enorme verscheidenheid bij honden, die toch allemaal uit dezelfde oorspronkelijke wolf zijn voortgekomen. Survival of the fittest kan ook worden vastgesteld. Het overleven van de sterkste is een effectief mechanisme in de natuur om dieren en planten sterk en gezond te houden.

VAN BOVEN NAAR BENEDEN

Kleine stapjes zijn echter een slecht middel om tot een goed ontwerp te komen. Een ruimteveer zou voorlopig nog niet vliegen, als de 2.5 miljoen onderdelen willekeurig aan elkaar gepast werden en vervolgens onderdeel voor onderdeel verplaatst in de hoop, dat er verbetering optreedt. Het is een ‘bottom up’ aanpak (van onder af aan), die tot niets leidt. Het ontwerpproces, dat door technologen in de praktijk gebruikt wordt, is ‘top down’ (van boven naar beneden). Eerst wordt vastgesteld, wat we met het ruimteveer voor ogen hebben: Astronauten in de ruimte brengen, satellieten lanceren of repareren en experimenten uitvoeren. Daarna wordt het ontwerp in grote lijnen vastgesteld en de details worden als laatste ingevuld.

ONHERLEIDBARE COMPLEXITEIT

Vriend en vijand zijn het er over eens, dat biologische systemen uitermate gecompliceerd kunnen zijn. Kan evolutie complexiteit voortbrengen? Michael Behe heeft op deze vraag een helder antwoord geformuleerd. In zijn boek ‘De zwarte doos van Darwin’ noemt hij een aantal biologische systemen, die buitengewoon ingewikkeld zijn. Zo kunnen bacteriën een staart hebben, die rond kan draaien. Deze staart werkt als een buitenboordmotortje, dat waterdicht is vastgehecht in het celmembraan. Het bestaat uit een draaiende as, die aangedreven wordt door een ringvormige structuur, waarbinnen de as is bevestigd. Het geheel wordt in een hoek gebogen door een kruiskoppeling, die zich aan de buitenkant van het celmembraan bevindt. Er zijn meer dan veertig eiwitten nodig om deze structuur op te bouwen en te laten functioneren. Het is een wonder van techniek. Niemand kan verklaren, hoe dit systeem zich via de kleine stapjes van evolutie ontwikkeld zou kunnen hebben. Het systeem heeft alle onderdelen tegelijk nodig om te kunnen functioneren. Als één onderdeel ontbreekt, werkt het motortje niet meer. Deze vorm van complexiteit heet: onherleidbare complexiteit. Een onherleidbaar complex systeem kan niet geleidelijk ontwikkeld worden. Alleen een intelligente ontwerper kan alle onderdelen als functionerend systeem bedenken, tegelijk plaatsen en laten functioneren.

DYNAMISCHE COMPLEXITEIT

Er zijn nog andere vormen van complexiteit, die op een Ontwerper wijzen. Een fiets, die rechtop op een helling wordt gezet, zal een eindje naar beneden rijden en dan omvallen. En een omgevallen fiets zal zich niet spontaan oprichten en verder de helling afrijden. Ook een goedfunctionerende fiets moet rechtop gezet, en bestuurd worden om zich rechtop te blij ven voortbewegen. Met andere woorden: Fietsen moeten in gang gezet worden. Ze zijn alleen stabiel, als er beweging plaatsvindt en bijsturing is voortdurend vereist. Hetzelfde geldt voor de chemische reacties, die in een cel plaatsvinden, zoals de energievoorziening, het afvoeren van afvalstoffen, het herstel van beschadigde delen of het vormen van nieuwe cellen. Een chemische reactie in een cel wordt geregeld door andere chemische reacties en op zijn beurt heeft de chemische reactie weer invloed op andere reacties. Het is een gebalanceerd ingewikkeld geheel, dat makkelijk verstoord kan worden en de reacties moeten blijven doorlopen om de cel stabiel te houden. We zouden dit dynamische complexiteit kunnen noemen. Dynamische complexiteit in een cel wijst op een Ontwerper.

HIËRARCHISCHE COMPLEXITEIT

Als bekwame mensen samen in een kantoor geplaatst worden, zal dat niet vanzelf leiden tot een goed lopend bedrijf. Er is ook een duidelijke organisatiestructuur nodig: een directeur en verschillende afdelingen, als bijvoorbeeld inkoop, productie, verkoop, financiën en personeelszaken, terwijl de afzonderlijke afdelingen ook geleid moeten worden. Er is een hiërarchische structuur nodig, die past bij de grootte en de functie van een bedrijf, Om het bedrijf efficiënt en slagvaardig te maken en te houden is ontwerp en beheerste verandering nodig. De ontwikkeling van een embryo wordt ook beheerst door hiërarchie. De eerste cellen delen zich, daarna komt er een voorkant en een achterkant, op de plaats van de armpjes ontstaat een stompje, daarna vormt zich botweefsel, dat daarna de botten en de gewrichten vormt. Op ieder moment zijn er eiwitten aanwezig, die aangestuurd worden vanuit een hoger niveau en die op hun beurt weer nieuwe eiwitten aansturen om de ontwikkeling van het embryo precies volgens plan te laten verlopen. We zouden dit hiërarchische complexiteit kunnen noemen. Hiërarchische complexiteit ontstaat niet vanzelf. Het wijst op een Ontwerper.

INTELLIGENT ONTWERP

Op de Paaseilanden staan bekende geheimzinnige prehistorische beelden. In de rotsen van Egypte worden hiëroglyfen aangetroffen. Deze structuren zijn overduidelijk door mensen uitgehakt. Er is geen zinnig mens, die gelooft, dat deze vormen door erosie en toeval gevormd zijn. De vorm van ongeschonden rotsen is echter net zo toevallig. Er zijn geen twee rotsen gelijk. Hoe weten we zo zeker, dat de beelden en hiëroglyfen door mensen gemaakt zijn en niet door toeval gevormd zijn? om deze vraag te beantwoorden, moeten we, volgens William Dembski, nagaan of bestaande natuurkrachten en toeval dit hebben veroorzaakt of dat we hier te maken hebben met orde of informatie, die alleen door een ontwerper kan zijn ingebracht. Wanneer [1] een uitkomst niet bij voorbaat vastligt, [2] het om een ingewikkeld geheel gaat en [3] er sprake is van een bedoeling of betekenis, dan hebben wij ontegenzeggelijk te maken met een ontwerp.

Kunnen wetenschappers ons helpen om tot de erkenning van God te komen? Drie belangrijke overwegingen kunnen daarbij van belang zijn.

GOD KENNEN UIT ZIJN WERKEN

Ten eerste: Wetenschappers kunnen de evolutietheorie tot op zekere hoogte bevestigen, maar lopen vast, wanneer zij de natuur uitsluitend willen verklaren op basis van natuurwetten en toeval. Sommigen komen dan tot erkenning van God. Anderen weigeren deze conclusie te trekken. Zij ‘hebben geen verontschuldiging’, want ‘zijn eeuwige kracht en goddelijkheid worden sinds de schepping der wereld uit zijn werken met het verstand doorzien.’ (Rom.1:20) Het is heel goed mogelijk om te zien en te verdedigen, dat de natuur een Ontwerper kent, ook in het licht van de wetenschap van vandaag. Er zijn veel christenen, die op grond van de Bijbel geloven, dat God alles geschapen heeft en Hem daarom verheerlijken en danken.

SCHOONHEID

Ten tweede vormt de schoonheid, die we om ons heen zien, een bewijs voor een Ontwerper. Charles Darwin voorzag dit al toen hij een pauwenveer zag: ‘Het zien van een veer in de pauwenstaart, als het mijn blik vangt, maakt dat ik mij onpasselijk voel!’ Deze schoonheid kan niet toevallig zijn ontstaan, omdat het toegevoegde schoonheid is. Schoonheid, die geen direct verband heeft met de functie, kan alleen maar door een ontwerper zijn toegevoegd. Het zingen van vogels, die vaak tot uitzonderlijke muzikale prestaties komen en de menselijke stem zijn andere voorbeelden van deze toegevoegde schoonheid. Zij kunnen onmogelijk met de evolutietheorie verklaard worden.

INTELLIGENT ONTWERP BEWEGING

Ten derde een overweging met betrekking tot de Intelligent Design [Ontwerp] Beweging. Deze beweging staat open voor de ontwerpgedachte in de natuur, maar wil geen uitspraken doen over de aanwezigheid van een ontwerper. Michael Behe vertelt ons, dat ‘Intelligent Design’ geen religieuze uitgangspunten heeft, wel religieuze consequenties, Een ander prominent lid van deze beweging, William Dembski, is eveneens volstrekt helder: De vragen rond schepping en oorsprong horen thuis bij de theologie of de filosofie, niet bij de natuurwetenschappen. De gedachten van creationisten hierover zijn verdeeld. John Morris, directeur van het invloedrijke Institute of Creation Research in Amerika, brengt dat helder onder woorden. ‘De Intelligent Design Beweging verkondigt niet het christendom. Zij moeten een stap verder zetten [naar Christus].’ De Intelligent Designers gaan echter hun eigen gang, waarbij bewust elk contact met creationisten wordt uitgesloten. Zij vinden, dat creationisten niet voldoen aan de strikte uitgangspunten van de natuurwetenschap. Wie zal deze tegenstelling oplossen? Misschien de juiste boodschap op de juiste plaats. De Intelligent Design Beweging, als een natuurwetenschappelijke activiteit met een boodschap voor de wetenschap. Het creationisme, als combinatie van wetenschap, filosofie en theologie met een boodschap voor de wereld.

INTELLIGENTE ONTWERPER

‘Stel, dat ik, terwijl ik over de hei loop een horloge op de grond vindt en de vraag zou gesteld worden, hoe het horloge daar komt. De logische gevolgtrekking is onvermijdelijk: Het horloge moet een maker gehad hebben. Er moeten eens, ergens, één of meer ambachtslieden geweest zijn, die het gemaakt hebben voor het doel, waar het aan beantwoordt, die de constructie volledig begrepen en die het ontworpen hebben voor gebruik.’ William Paley schreef deze woorden in 1802. Hij betoogde in zijn boek ‘Natuurlijke Theologie’, dat het leven om ons heen veel ingewikkelder is dan een horloge en dus zeker een Ontwerper gekend heeft. Vandaag, meer dan 200 jaar later, weten we geweldig veel meer over de natuur. Toch blijft de oorsprong van dit alles een kwestie van geloof. Een groot geloof in toeval. of een geloof in een groot God.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in