Op een nacht kwam Nicodémus met Jezus praten. Hij was een Farizeeër en lid van de Hoge Raad. “Meester”, zei hij, “wij weten dat God U gezonden heeft om ons te leren. Alle wonderen bewijzen dat.”
Jezus antwoordde: “Luister goed, wie niet opnieuw geboren wordt, kan het Koninkrijk van God niet ontdekken.” “Opnieuw geboren?” vroeg Nicodémus. “Hoe kan dat? Iemand kan toch niet voor de tweede keer uit zijn moeders lichaam geboren worden?” Jezus antwoordde: “Toch is het zoals Ik zeg. Als iemand na zijn natuurlijke geboorte niet ook geestelijk geboren wordt, kan hij onmogelijk in het Koninkrijk van God komen. Uit mensen komt menselijk leven voort, maar uit de Geest van God komt geestelijk leven voort. Het is dus helemaal niet zo vreemd dat Ik zei dat u opnieuw geboren moet worden. De wind waait waarheen hij wil. Je hoort hem wel, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat. Zo is het ook als iemand door de Geest van God nieuw leven krijgt.” Nicodémus vroeg: “Hoe gebeurt dat dan?” Jezus antwoordde: “U leert de Joden hoe zij met God en hun medemensen moeten leven. Begrijpt u niet wat Ik zeg?
TELEURGESTELD IN GOD?
Misschien ben je niet in de stemming om iets over God te horen. Je bent teleurgesteld in God, net zoals in je medemens, en zeker in de keiharde maatschappij, in de kerk waar je eigenlijk bij hoort of waar je vroeger kwam. Je hebt zoveel vragen. Waarom heeft God niet ingegrepen toen,… en dan komt je eigen verhaal van ontgoocheling, pijn en moeite. Als er nu toch echt een God is die van mensen zou houden, waarom dan… Nu, laat me je even bemoedigen, je bent niet alleen. Ik hoor nogal eens van mensen die hun vertrouwen in God hebben verloren, ze zijn zo teleurgesteld in God, ze hebben de kerk de rug toegekeerd. Er zijn velen zo. Waarom zijn mensen zo diep ontgoocheld en teleurgesteld in God? God heeft niet voldaan aan hun verwachting! En als je dan eens luistert naar hun levensverhaal, dan denk je: Ze hebben nog gelijk ook. Hoewel, heel vaak is het vanwege menselijke tekorten; mensen in de kerk, mensen van wie ze een hoge verwachting hadden, mensen die op zondag andere normen hanteren dan op maandag. Herkent u dat?
In het zojuist gelezen bijbelverhaal treffen we een man aan die heel graag een ontmoeting met Jezus had, hoewel hij er toch wel sceptisch tegenover stond. Hij bekeek Jezus met een kritische blik. Toch zoekt hij Jezus wel op. Maar, zoals hier staat, gebeurt dit ’s nachts. Hij zal er wel zijn redenenen voor gehad hebben. Duidelijk is dat hij deze ontmoeting zo onopgemerkt mogelijk wilde houden. Deze man was lid van de Joodse Raad, het Sanhedrin. In deze raad zetelden de geestelijke leiders van Israël van die tijd. Deze geestelijke leiders waren niet bepaald opgetogen met het woord en de daden van Jezus. Zij waren onzeker aangaande Jezus en voelden zich bedreigd. zij zagen Hem als een concurrent. Het is dus alleszins bijzonder dat Nicodémus naar Jezus toekomt. Hij zal beslist een grote verwachting hebben gehad van deze ontmoeting.
Wanneer we het verhaal volgen, ontdekken we echter dat deze ontmoeting met Jezus wel wat teleurstellend voor Nicodémus verliep. Voor Jezus lijkt deze ontmoeting met één van de geestelijke leiders toch wel een unieke kans. Zou Jezus niet begrijpen dat dit ‘een gesprek van strategisch belang’ voor Hem en Zijn bediening zou kunnen zijn? Nicodémus begint echt heel vriendelijk en sympathiek: Meester, wij weten dat God U gezonden heeft om ons te leren. Alle wonderen bewijzen dat. Er is, zeer waarschijnlijk onder de Joodse leiders, gesproken en nagedacht over Jezus, over Zijn daden, Zijn prediking. Daarom zegt hij ‘wij’ weten. Uit zijn woorden is alleszins af te leiden dat hij zich genuanceerd tegenover Jezus opstelde. Hij schoot Hem niet zonder meer af als een volksmisleider. Hij zag in Hem echter niet wat Jezus in werkelijkheid was, namelijk de Zoon van God. Nu, Nicodémus had nog maar nauwelijks zijn inleiding voltooid en zeker nog geen kans gekregen om te vertellen waar hij eigenlijk voor kwam, of Jezus reageert al. Jezus valt hem gewoon in de rede, Hij onderbreekt hem. Een gesprek komt nauwelijks op gang, het wordt een toespraak van Jezus. Nicodémus krijgt geen kans te zeggen waarvoor hij nu eigenlijk kwam. Toch wel wat teleurstellend voor hem. Dat had hij zeker niet verwacht.
Wat zou zijn verwachting geweest zijn? Hij had tenminste gehoopt op een meer theologisch gesprek. Een gesprek op zijn niveau, op zijn golflengte. Een gesprek dat aansloot op zijn denken. Hij wilde wel redeneren maar zeker niet een te persoonlijk gesprek, waardoor hij zelfs zou kunnen gaan twijfelen. Vervolgens had hij tenminste verwacht dat hij het gesprek zou leiden, zoals hij dat als zeer gerespecteerd leraar gewoon was. Hij was misschien wel wat bezorgd en wilde hetgeen Jezus deed in betere banen leiden. Nicodémus had dus redenen om teleurgesteld te zijn. Hij wilde wel contact met Jezus, maar niet op die manier. Met die Jezus valt niet te praten. Hij zocht natuurlijk bevestiging voor zijn denkbeelden en opvattingen. Misschien zocht hij zelfs wel argumenten om Jezus te kunnen verdedigen in de Joodse Raad. Zo is dat nu eenmaal. Een mens zoekt bevestiging voor zijn eigen zienswijze.
Bent u ooit betrokken geweest in een conflict tussen twee mensen? Als voorganger van een kerk word je nogal eens benaderd door verongelijkte mensen met conflictsituaties. Tussen haakjes, dat komt ook onder christenen wel voor. Zij hopen dat je hen gaat steunen, dat je hen bevestigt. En waar zij onrechtvaardig werden behandeld, verdienen ze steun. Vaak is het moeilijk voor hen dat ik ook de andere kant van het verhaal wil horen en dan iemand niet kan bevestigen, maar wel correctie moet aanbrengen. En dan, tot overmaat van ramp, wil ik dat beide partijen bijéén komen om het met elkaar in orde te brengen. Wanneer men van mij verwacht dat ik alleen maar zal luisteren en hen bevestig, dan hebben zij een verkeerde verwachting van mij en zal men teleurgesteld in mij zijn. Wie onjuiste of onterechte verwachting koestert, wordt teleurgesteld.
Weet u waarom mensen in God teleurgesteld kunnen zijn? Men heeft verkeerde verwachtingen. Wanneer wij met een zorg, met een grote nood of een vraag naar God gaan, dan verwachten wij Gods hulp. Dat wil zeggen: dat wij de oplossing verwachten die wij zelf voorstellen. God moet mij helpen, maar dan wel zoals ik het wil. Mijn levensverhaal moet lopen, zoals ik dat wil. Wij vergeten zo vaak dat Gods gedachten hoger zijn dan de onze. God ziet – gelukkig – veel verder. Hij hoort ons wel wanneer wij bidden. God is alomtegenwoordig. Hij ziet ieder mens die zich naar Hem uitstrekt. De vraag is of wij, als mens, openstaan en bereid zijn Gods antwoord, Gods oplossing te aanvaarden? Mag God alleen die oplossing brengen die ik verlang of misschien zelfs eis? Dan zal ik ongetwijfeld en bij herhaling teleurgesteld zijn in God. Als we Gods hulp inroepen zullen we Zijn wijze van helpen en dienen moeten aanvaarden.
Nicodémus was teleurgesteld omdat hij verkeerde verwachtingen van Jezus had. Nu kunnen we ons de vraag stellen waarom Jezus hem teleur moet stellen en zo radicaal reageert. Het lijkt wel of Jezus de waarde ervan niet ziet dat deze respectabele leider bij Hem kwam! Nicodémus, als initiatiefnemer van deze ontmoeting, is het initiatief van het gesprek al vlug kwijt. Laten we even zien wat zijn aandeel in deze conversatie was. Hoewel het gesprek wel wat langer geweest zal zijn dan hier in het Evangelie beschreven werd, is de kern heel duidelijk. Een drietal keren komt Nicodémus aan het woord. Na zijn inleiding kan hij nog slechts met vragen reageren op wat Jezus hem doorgeeft. Hij wordt gedwongen vragen te stellen die echter ook voor ons van belang zijn. Wanneer het gesprek begint, neemt Jezus vrij direct het initiatief over. Waarom? Omdat Jezus exact weet wat er in het hart en denken van Nicodémus leeft. Jezus weet precies waar hij staat. Als wij met God in gesprek gaan, reken er dan op dat Hij Iemand is die ons volledig doorgrondt. Jezus is eigenlijk geweldig bewogen met Nicodémus, zoals Hij bewogen is met ieder mens, tot op de dag van vandaag, ook ten opzichte van u en mij. Wanneer u het woord van het Evangelie, de woorden van Jezus als scherp ervaart, dan is dat omdat Jezus ons echt wil helpen, omdat Hij ons met een grote liefde liefheeft. Daarom blijft Jezus niet stilstaan bij het theoretische, Hij gaat direct naar dat persoonlijke aspect, dat voor alle mensen van zo wezenlijk belang is. Het was toen niet anders dan nu. Wij kunnen wel over geloof en christen-zijn nadenken en discussieren, maar het is de vraag of wij daarmee eigenlijk verder komen. Wat bereiken wij daarmee? De mens van vandaag wil zelf bepalen wat het geloof inhoudt in plaats van dit aan God over te laten. Soms hoor ik mensen zeggen: Wel, later, als ik die God tegenkom, dan zal ik het Hem wel eens uitleggen. Als ik iemand dat hoor zeggen, lopen de koude rillingen over mijn rug. Mens, wie ben je? Als je later voor God komt en Zijn heiligheid zou zien… Mens, er blijft niets van je over als je daar, voor God, geconfronteerd wordt met al je fouten en je ongeloof. Voor zo’n situatie zegt de Bijbel dat het vreselijk is om te vallen in de handen van de levende God (Hebreeën 10:31).
Als Jezus radicaal is – of anders gezegd – als het Evangelie radicaal is, is dat omdat wij mensen dat nodig hebben. We zitten zo gemakkelijk met verkeerde denkbeelden, verkeerde verwachtingen. Het gevolg is dat we teleurgesteld zijn in God. De woorden van Jezus waren vaak heel scherp, het Evangelie is inderdaad radicaal. Dit radicale is vandaag de dag nodig in onze maatschappij. Wij leven in een tijd dat velen alles goed vinden, en dat ieder zijn eigen waarheid heeft. Het Evangelie is echter normgevend. Het Evangelie maakt duidelijk dat niet alles goed is, het Evangelie spreekt over een begrip dat wij niet meer willen horen, namelijk zonde. Onze maatschappij gaat kapot omdat de waarden en normen verdwijnen. Zo aanvaarden we dingen die volkomen fout zijn in ons leven. Onze maatschappij is ver afgedwaald van Gods normen en ver afgedaald in niveau. Hoe gaan mensen nu nog om met waarden als eerlijkheid, oprechtheid, betrouwbaarheid, mensenliefde? Hoe ga je als jongere om met seksualiteit? Wat God heeft gegeven voor mensen die zich blijvend aan elkaar verbinden (huwelijk), wordt gebruikt voor tijdelijk plezier. De nieuwe generatie kent de waarde er niet meer van. Je doet toch gewoon wat iedereen doet, wat iedereen normaal vindt? En zou je besmet worden met het aids-virus, dan kom je bij God om hulp. Of als je na vele jaren bent uitgekeken op je levenspartner, dan ga je toch uitzien naar een ander? Je bent daarin niet alleen. Achteraf worden de consequenties en de ellende pas duidelijk. Gods normen werden aan de kant gezet. Ieder bepaalt zelf maar wat goed is. Onze fouten durven we zeker geen ‘zonde’ meer te noemen.
Jezus is radicaal omdat Hij tot het hart van Nicodémus wil doordringen. Jezus wil graag spreken over de kern van het Evangelie, de kern van het geloof. Daarom komt Hij met die heel moeilijke, vreemde gedachte: ‘wie niet opnieuw geboren wordt kan het Koninkrijk van God niet ontdekken’. Nicodémus moet opnieuw geboren worden. Dit is een uitspraak van Jezus waarover theologen veelal heel verschillende uitleg geven. Het is ook geen eenvoudige tekst. Het betekent in feite dat men ‘van boven’ geboren wordt. Van boven uit, vanuit God. Dat geeft aan dat er wel iets heel principieels veranderd dient te worden vooraleer men zich christen kan noemen. Nicodémus kan dan wel ‘de leraar’ van Israël zijn, een uitstekend kenner van de Bijbel, van Gods Woord, ook in zijn leven gaat het erom dat hij ‘van boven uit’ geboren wordt. Het maakt niet uit wie je bent, misschien ben je erg vroom en kerkelijk en goed voor iedereen. Het is absoluut nodig om opnieuw geboren te worden. Even in heel andere woorden: Ieder mens is wel een schepsel van God, maar niet vanzelf een kind van God. God verlangt ernaar dat alle mensen kinderen van Hem zouden worden. Maar dit gebeurt echt niet zomaar.
We moeten eigenlijk vaststellen dat Jezus Nicodémus echt verder wil helpen. Jezus verlangt ernaar om hem geestelijke zaken te leren. Natuurlijk heeft Nicodémus heel wat kennis van geestelijke waarheden. En toch reageert hij blijkbaar vooral vanuit een menselijk denken. Dat blijkt uit zijn vragen. Hoe kan een mens geboren worden als hij oud is? Een mens kan toch niet weer in zijn moeder kruipen? Nicodémus had niet teleurgesteld hoeven zijn wanneer hij met een open hart, een open denken naar Jezus toe was gekomen. Nu, het lijkt erop dat de woorden van Jezus Nicodémus niet koud hebben gelaten, zijn sympathie blijft. Later verdedigt hij Jezus dan ook in het Sanhedrin (Johannes 7:50). En na het sterven van Jezus, zien we dat hij Jozef van Arimathea (de man die tot dan liever een verborgen volgeling van Jezus bleef) assisteert om het dode lichaam van Jezus in een graf te leggen. Nicodémus heeft zich blijkbaar opengesteld voor Gods zienswijze, hij was blijkbaar bereid en verlangend om opnieuw geboren te worden.
Wie zich boven God, boven Jezus wil stellen, wie slechts die antwoorden wil horen die men zelf voorop stelt, zal inderdaad teleurgesteld worden; teleurgesteld in God, in Jezus, in het Evangelie. Wanneer God moet voldoen aan mijn eisen, zal ik altijd teleurgesteld zijn in Hem. De mens kan toch niet bepalen wie en wat God is? Hoeveel christenen zijn er die op die manier leven. Zo hoorde ik iemand zeggen: Christen-zijn is voor mij op zondagmorgen naar de kerk gaan en meer moet je mij niet vragen. Punt uit. Dat betekent dat wat de Bijbel ook zegt, ik bepaal wat ik geloof, ik bepaal wie God is. Er is geen correctie vanuit de Bijbel mogelijk.
Ik herinner mij dat ik bij een oudere dame op bezoek ging. Er was wat verandering gekomen in de gemeente, wat vernieuwing. Ik verlangde zo naar groei in betrokkenheid van de gemeente, naar een levendige manier van gemeente-zijn. Ik was niet tevreden met de status-quo. De lieve dame, een zeer gelovige vrouw, riep mij eigenlijk op het matje. Waarom dit, waarom dat? In leeftijd was ik ongetwijfeld nog maar zeer jong in vergelijking met haar. Zo fijngevoelig mogelijk probeerde ik haar uit te leggen dat ik slecht dat wilde doen wat ik ontdekte in de Bijbel. Ik wilde de bijbelteksten met haar lezen. Het werd haar allemaal te veel en boos riep ze uit: Jij ook altijd met je Bijbel! Het zal zeker niet haar bedoeling geweest zijn om van de Bijbel af te wijken. Maar wat is het moeilijk om onze opvattingen over God, over de gemeente eerlijk te toetsen aan Zijn Woord. Wat is het moeilijk om echt naar God te luisteren, wat heeft Hij te zeggen? En toch, zodra we weten wat God zegt en wil, pas dan kunnen we de juiste verwachtingen hebben. Geven we God en Zijn boodschap in de Bijbel een kans dan zullen we de juiste verwachting hebben en niet teleurgesteld in Hem zijn.
Bij nader inzien ontdekken we dat het Evangelie, en ook die radicale aanpak van Jezus voor een werkelijke oplossing zorgt. Wanneer we die – toch wel moeilijke – uitspraken van Jezus proberen te begrijpen, dan ontdekken we dat er in het hart van de mens iets moet gebeuren vooraleer God Zijn hulp en leiding kan geven. Ieder mens moet opnieuw geboren worden. Jezus maakt Nicodémus duidelijk, dat waar Hij over spreekt net zo moeilijk zichtbaar te maken is als de wind. Van wind of een storm zie je wel de gevolgen, maar de wind zelf kun je niet zien. Nicodémus met al je geweldige theoretische kennis, zorg dat je de sleutel van het Koninkrijk van God vindt en die gebruikt. Wat verschrikkelijk is het wanneer mensen verkeerde verwachtingen van God hebben en daardoor voorbijgaan aan dat essentiële, het opnieuw geboren worden. Dat heeft met geloof te maken. Dat heeft te maken met vertrouwen aan God geven. Voor wie Gods hulp zoekt zonder voorwaarden te stellen, is er hoop! Zodra we ontdekken dat het Evangelie voor ons leven echt iets kan betekenen is het zaak om God vertrouwen te schenken. En dat is niet zo eenvoudig. We moeten bereid zijn ons denken ondergeschikt te laten zijn aan Zijn denken, Zijn woord. Dat is niet ons denken uitschakelen, wel het bewust te laten beïnvloeden en te bepalen door God en Zijn woord. En dat was het probleem bij Nicodémus. Nicodémus was zeer vertrouwd met God en de Bijbel. En toch miste hij nog de sleutel om het Koninkrijk van God binnen te geraken. Zijn denken moest op een ander spoor komen. Hij wilde slechts redeneren en argumenteren. Hij wilde bepalen hoe Jezus moest zijn. Maar Jezus zag dat zijn hart nog moest veranderen. Daar lag het probleem. Ik weet niet waardoor u ontgoocheld (teleurgesteld) bent in het leven en in God. Maar de woorden van Jezus schenken nieuw licht op God, op het leven, op onze medemens. Het is zaak om ons vertrouwen op God te stellen. Geloven is God vertrouwen. Als Jezus nog wat verdere uitleg aan Nicodémus geeft wordt het duidelijk. Jezus vertelt hem het verhaal dat gebeurde ten tijde van de grote leider Mozes. Toen God het volk moest straffen vanwege hun ongehoorzaamheid en opstandigheid, gaf God uiteindelijk een medicijn tegen een dodelijke ziekte. Mozes plaatste de afbeelding van een slang op een hoge plaats en al wie dodelijk ziek was kon genezen worden door zijn ogen te richten op deze slang. Er waren natuurlijk mensen die dit maar flauwekul vonden. Zij stierven. Het ging namelijk helemaal niet om die afbeelding van die slang. Het ging erom dat men geloof hechtte aan het woord van God. Geloven is vertrouwen schenken aan God.
Jaren geleden leerde ik een duidelijke les. We waren op vakantie. Ik was uitgenodigd om een tochtje mee te maken op een zeilboot op volle zee. Enthousiast ging ik aan boord met twee van onze kinderen die toen nog klein waren. Het was de moeite waard. Er stond een stevige wind, en de golven waren wat hoger dan ik verwachtte. Soms ging de bood zo schuin dat ik het idee had dat hij zou omslaan. Zo schuin ging die. Ik hield dat niet voor mogelijk. Mijn kinderen hadden best wel schrik. Eén van hen vroeg angstig: Papa, de boot zal toch niet omslaan, we gaan toch niet verdrinken? Nu, vanuit mijzelf en mijn gebrek aan ervaring met zeilen had ik dezelfde vraag kunnen stellen aan de stuurman. Ik zat ook niet rustig in die boot. Ik zat helemaal op de rand, alsof ik het omslaan kon tegenhouden. Maar terwijl ik mijn kinderen een antwoord moest geven, zag ik het gezicht van de stuurman. Met een brede grijns, met volle teugen genietend hield hij die – bijna kapseizende boot – onder controle. Zijn gezicht gaf mij vertrouwen en ik kon mijn kinderen vol overtuiging zeggen dat het prima ging, dat er niets aan de hand was en dat ze gerust konden zijn. De boot, de wind en het water maakten mij ook bang, het gezicht van de stuurman gaf mij vertrouwen. En hij kon het weten. Ik maakte de keuze om te vertrouwen op de stuurman en mij daar niet van af te laten leiden door de wind en de golven.
Misschien ben je zo teleurgesteld in God dat je niet meer van plan bent om nog ooit de bijbel ter hand te nemen of om toch nog maar eens naar de kerk, naar een evangelische gemeente te gaan. Je kunt jouw leven met alles wat daarin is aan pijn, verdriet en teleurstelling, niet meer met God verbinden. Laat je niet bepalen door de ontmoedigende ervaringen, door de moeilijke levensweg, door je teleurstelling in kerk en mensen. Misschien ben je wel zo ontgoocheld in jezelf. Je werkt jezelf in de nesten. Jouw leven is misschien geen succesverhaal. Geef je in vertrouwen over aan God. Vertrouw je Hem echt, ben je bereid je leven in Zijn hand te leggen, dan zal je niet teleurgesteld worden. Er is hoop omdat God met Zijn geweldige liefde naar jou uitziet. Hij wil dat we opnieuw geboren worden, dat jouw, uw leven uitzicht heeft. Want uit liefde voor de wereld heeft God zijn enige Zoon, Jezus, in deze wereld gezonden om ieder die in Hem gelooft, eeuwig leven te schenken. Amen.
GEBED
Vader in de hemel, wij danken U omdat U ons zo geweldig liefhebt. U bent de Schepper van hemel en aarde. U hebt ook ons leven in Uw hand. Dank U wel dat wij ons leven mogen toevertrouwen aan U. God, wij willen U bidden in de naam van Jezus, dat U een ieder van ons wilt zegenen. Wilt U met ons zijn deze dag en deze komende week. Dat we Uw nabijheid mogen ervaren en de leiding van Uw heilige Geest
